Przedstawiamy zestawienie kluczowych informacji dotyczących aktualnie zwalczanych chorób zakaźnych zwierząt na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. W szczególności skupiamy się na afrykańskim pomorze świń (ASF), wysoce zjadliwej grypie ptaków (HPAI), chorobie niebieskiego języka (BT) oraz rzekomym pomorze drobiu (ND). Informacje te są istotne zarówno dla hodowców jak również wszystkich osób związanych z sektorem rolnym, mając na celu zwiększenie świadomości na temat ww. chorób wśród społeczeństwa. 

 AFRYKAŃSKI POMÓR ŚWIŃ (ASF)

Na terenie Polski, w 2024 roku stwierdzono 44 ogniska afrykańskiego pomoru świń u świń w woj. kujawsko-pomorskim, lubelskim,  mazowieckim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim. W ogniskach u świń znajdowało się 27 396 świń. Stwierdzono 2311  ognisk ASF u dzików w woj. dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, mazowieckim, opolskim, podkarpackim, podlaskim, pomorskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim, w których łącznie znajdowało się 3385 dzików.

Ostatnie ognisko ASF u świń zostało stwierdzone 14 września 2024 r. w województwie zachodniopomorskim, w powiecie choszczeńskim.

 WYSOCE ZJADLIWA GRYPA PTAKÓW (HPAI)

Na terenie Polski, w 2024 roku, stwierdzono w sumie 50 ognisk HPAI u drobiu, 12 u ptaków utrzymywanych w niewoli oraz 55 u ptaków dzikich.

Ogniska HPAI u drobiu stwierdzano w następujących województwach: dolnośląskim (6 ognisk), lubelskim (6), lubuskim (3), łódzkim (2), mazowieckim (1), opolskim (1), śląskim (2), warmińsko-mazurskim (15), wielkopolskim (13) oraz zachodniopomorskim (1). Zdecydowana większość ognisk HPAI była notowana w stadach utrzymujących indyki rzeźne. W sumie łączna liczba drobiu w ogniskach wyniosła 3 232 086 ptaków.

Ogniska HPAI u ptaków utrzymywanych w niewoli stwierdzano w następujących województwach: kujawsko-pomorskie (4 ogniska), lubelskie (1), lubuskie (5), opolskie (3), wielkopolskie (2) oraz zachodniopomorskie (1). W sumie łączna liczba ptaków w ogniskach wyniosła 607.

Ogniska HPAI u ptaków dzikich stwierdzano w następujących województwach: dolnośląskim (15 ognisk), kujawsko-pomorskie (1), lubelskim (2), lubuskim (5), łódzkim (1), mazowieckim (1), opolskim (7), podkarpackim (4), podlaskim (1), pomorskim (2), śląskim (1), warmińsko-mazurskim (2), wielkopolskim (8) oraz zachodniopomorskim (5). Najczęściej wirusa grypy wykrywano u łabędzi niemych. We wszystkich ogniskach stwierdzano podtyp H5N1.

 RZEKOMY POMÓR DROBIU 

Rzekomy pomór drobiu (ang. Newcastle disease, ND) stanowi ogólnoświatowy problem dla branży drobiarskiej, powodując ogromne straty ekonomiczne w chowie i hodowli drobiu, co przekłada się na produkcję mięsa drobiowego. ND jest zakaźną chorobą ptaków wywoływaną przez zjadliwe szczepy paramyksowirusa ptaków serotypu 1 (ang. avian paramyxovirus serotype 1, APMV-1). Na zakażenie wirusem rzekomego pomoru drobiu wrażliwe są zarówno ptaki domowe, jak i dzikie. Najbardziej wrażliwy jest drób, przede wszystkim ptaki z gatunku kura domowa (Gallus gallus).

Na terenie Polski, w 2024 roku, stwierdzono w sumie 21 ognisk ND u drobiu oraz 8 ognisk tej choroby u ptaków utrzymywanych w niewoli. Ogniska ND u drobiu stwierdzano w następujących województwach: podlaskim (14 ognisk), mazowieckim (6) oraz lubelskim (1). W sumie, 3 007 243 ptaków w ogniskach. Ogniska ND u ptaków utrzymywanych w niewoli stwierdzano w następujących województwach: podlaskim (6 ognisk), śląskim (1) oraz małopolskim (1). W sumie, 389 ptaków w ogniskach.

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami prawa, szczepienia przeciwko ND u drobiu są dobrowolne. Tak jak w przypadku grypy ptaków, tak i w odniesieniu do rzekomego pomoru drobiu, bezwzględnie należy stosować zasady ochrony biologicznej w odniesieniu do osób wizytujących zakłady drobiowe oraz drobiu utrzymywanego w gospodarstwach. Prawidłowo stosowane zasady bioasekuracji w zakładach drobiowych znacząco redukują ryzyko wniknięcia wirusa ND i wystąpienia choroby u utrzymywanych ptaków.

CHOROBA NIEBIESKIEGO JĘZYKA

Jest wirusową chorobą zakaźną przeżuwaczy, zarówno domowych, jak i dzikich. Chorują na nią bydło, owce i kozy, ale także sarny, jelenie, łosie i in. Spośród 27 znanych serotypów wirusa, serotypy od 1 do 24 objęte są przepisami dotyczącymi zwalczania chorób zakaźnych zwierząt.

Zwierzęta nie zarażają się bezpośrednio od siebie, a jedynie poprzez owady kłująco-ssące z rzędu muchówek,  rodzaju kuczmany (Culicoides) oraz poprzez krew lub nasienie.

Na terenie Polski w 2024 r. stwierdzono 7 ognisk choroby niebieskiego języka (BT) serotyp 3. Wszystkie ogniska zostały stwierdzone u bydła. Ogniska BT stwierdzono w województwie dolnośląskim (5 ognisk) oraz w województwie zachodniopomorskim (2 ogniska). Pierwsze ognisko choroby niebieskiego języka zostało stwierdzone 22.11.2024, natomiast ostatnie - 20.12.2024.  

W przypadku stwierdzenia zakażenia BTV, ustanawiany jest obszar w promieniu min. 150 km od ogniska choroby. Zwierzęta zakażone nie podlegają obligatoryjnemu uśmierceniu, poza wyjątkami wynikającymi z przepisów o ochronie zwierząt.